مسوولیت ایمنی و کار و اشتغال در کشور ایران بر عهده اداره کار و امور اجتماعی است در منطقه صنعتی کنگان و عسلویه به شکل انحصاری این وظایف و اختیارات بر عهده اداره کار و اشتغال و زیر نظر مدیریت منطقه ویژه می باشد.

در این اداره بخشی بنام اداره بازرسی کار وظایفی دارد که طبق مستندات و شواهد موجود به ندرت این وظایف انجام می شود و یا فقط به شکل کمی و صوری انجام می شود مسوولیت عدم انجام وظایف مذکور در مرحله اول با مدیریت منطقه ویژه است و در مرحله بعد با فرمانداران منطقه است که باید کار گروه های دوره ای انجام دهند و با استفاده از مشاوران متخصص در زمینه ایمنی و یا HSEاز وضعیت موجود مطلع گردند و با ورود به موضوع از حقوق کارکنان و مردم منطقه دفاع کنند در حال حاضر چنین فرآیندی انجام نمی شود.
مقدمه :
در هر سازمان یا صنعت بخشی بنام (HSE)مسوول نظارت , ارزیابی و کنترل در سه زمینه بهداشت ,ایمنی و محیط زیست می باشد.
هر یک از سه مورد بهداشت , ایمنی و محیط زیست تشکیلات و ساز وکار خاص خود را دارند به شکلی که موارد بهداشتی در هر صنعت برابر استانداردهای موجود در وزارت بهداشت و درمان و سازمان بهداشت جهانی (WHO) ارزیابی و فعالیت های زیست محیطی مثل آلودگی آب , خاک , هوا , فاضلاب و زباله برابر با استانداردهای زیست محیطی و زیر نظر سازمان محیط زیست نظارت و ارزیابی و فعالیت های ایمنی که بحث مورد نظر ما است با استانداردهای وزارت کار و امور اجتماعی و دستور العمل های داخلی و سازمان بین المللی کار (ILO)نظارت و ارزیابی می گردد.
تاریخچه سازمان بین المللی کار (ILO)
در سال ۱۹۱۹ سازمان بین المللی کار با هدف استقرار عدالت اجتماعی ,آزادی و امنیت اقتصادیو ایجاد فرصت های برابر برای همه ملت ها تاسیس گردید.
در سال ۱۹۴۶ جزو سازمان های اختصاصی سازمان ملل شد.

هم اکنون در حدود ۱۷۷ کشورعضو این سازمان می باشند و کشور ما جزو اولین کشورهایی بوده که عضو این سازمان بین المللی شده و در همان ابتدا پایبندی خود را به استاندارد ها و مصوبات این سازمان اعلام نموده است.
تشکیلات ایمنی و بهداشت حرفه ای در ایران
در کشور ایران وزارت بهداشت و درمان متولی حفظ سلامت و ایمنی کارکنان و وزارت کار متولی مسایل ایمنی و مقررات قانون کار می باشند.
در اداره کار بخشی بنام اداره بازرسی کار متولی وظایفی به شرح ذیل می باشد که در منطقه صنعتی کنگان و عسلویه این وظایف و مسوولیت ها به اداره کار و اشتغال منطقه ویژه به شکل خاص واگذار گردیده است طبق مشاهدات و مستنداتی که بنده در اختیار دارم حتی ۱۰% از از وظایفی که قانون گذار برای اداره کار مشخص کرده در این منطقه اجرا نمی شود و این وضعیت در عصر کنونی که علم و فن آوری به این درجه از رشد و توسعه رسیده غیر قابل قبول و در شان هیچ حکومت و دولتی نیست خصوصا دولت آقای دکتر روحانی
بخشی از وظایف اداره کار :
نظارت بر اجرای صحیح کلیه موازین مندرج در قانون کار در خصوص شرایط کار مثل مقررات حمایتی مربوط به کارهای سخت و زیان آور و خطرناک ,مدت کار , مزد ,رفاه کارگران , اشتغال زنان و نو جوانان
کارهای سخت و زیان آور موضوع ماده ۵۲ قانون کار جمهوری اسلامی شامل کارهایی می شود که عوامل( فیزیکی ,شیمیایی ,ارگونومیکی ,مکانیکی و بیولوژیکی )محیط کار غیر استاندارد بوده و در اثر اشتغال کار در چنین محیطی , تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد گردد و در نتیجه بیماری های شغلی و عوارض ناشی از آن پدیدار گردد.
مستندات و شواهد نشان می دهد در زمینه فوق به ندرت کاری انجام شده است زیرا متولی عملیاتی این فعالیت ها مسوولین ایمنی شرکت ها می باشند و اداره کار از طریق مسوولین ایمنی شرکت ها این اقدامات را پی گیری می نماید
از سال های ۹۰ تا کنون که بنده مدرس دروس ایمنی و بهداشت و محیط زیست در دانشگاه های منطقه می باشم شاهد این موضوع هستم که اکثر کارکنان ایمنی شرکت ها با عوامل زیان آور محیط کار هیچگونه آشنایی ندارند و در خصوص شناسایی و تعریف مشاغل سخت و زیان آور کاملا بیگانه اند.
این مشکل در آینده نزدیک سلامت کارکنان در این منطقه را مورد تهدید جدی قرار خواهد داد و علاوه بر آن کارکنان مشاغل سخت و زیان آور را از مزایای حق بیمه ای و بازنشستگی زودتر از موعد محروم می نماید.
مورد بعدی مدت کار کرد ,مزد و رفاه کارکنان:
مستندات و مشاهدات کنونی نشان می دهد هیچگونه نظارتی بر نحوه پرداخت و مزایای کارکنان از طرف اداره کار و یا نفت و گاز و یا منطقه ویژه انجام نمی گیردو حقوق و مزایا ی کارکنان بیشتر بر اساس وجدان و انصاف پیمانکار انجام می گیرد چرا که با توجه به جمعیت بیکار در کشور به محض اعتراض از کار اخراج می شوند.
در خصوص رفاه کارکنان:
وسیله حمل و نقل کارگران از محل کار به خوابگاه بیشتر اتوبوس های قراضه و خارج از سرویس شهری تشکیل می دهد این اتوبوس ها فاقد هر گونه سیستم سرمایشی و ایمنی در این هوای گرم می باشند.
کمپ ها فاقد امکانات لازم بهداشتی و ایمنی مثل سیستم سرمایشی مطلوب در این هوای گرم و غذا خوری و حمام و توالت بهداشتی و آّب سالم و بهداشتی و خلاصه اکثر اتاق های استراحت کارکنان پر از ساس و عقرب و دیگر حشرات موذی می باشد.
طبق مقررات و اصول پیمان ها هر پیمانکار قبل از تجهیز کارگاه اجازه شروع بکار ندارد ولی ما شاهد هستیم اکثر پیمانکاران پیمانشان تمام می شود ولی هنوز خوابگاه و آب سالم و غذای سالم و سیستم تصفیه فاضلاب و ….. ندارند.
بیشتر کارگران شاغل در پروژه ها از اواخر مهر ماه تا فروردین که گرمای هوا در منطقه قابل تحمل شود موقع ناهار غذای یکبار مصرف در دست و سرپایی باید در محل کار غذای خود را سرو نمایند و این حتی به دور از شان و منزلت انسانی می باشد.
پیمانکاران در راستای سود بیشتر این چنین با کارگران رفتار می کنند ولی مگر اداره کار و مدیریت منطقه ویژه و نماینده عالی دولت در این منطقه چه کار می کنند که به این شکل نقض قوانین می شود و هیچ مدیری از این گروه سرمایه انسانی کشور حمایت نمی کند.
اگر مدیران محترم اراده کنند و از پشت صندلی چرخانشان بلند شوند و یک بازدید میدانی از وضعیت کارگران داشته باشند متوجه عمق فاجعه خواهند شد.
همچنان که مستحضرید رسالت اصلی وزارت بهداشت و درمان , پیشگیری از بیماری ها و حفظ سلامت و رسالت اصلی وزارت کار و امور اجتماعی ,پیشگیری از بروز حوادث است.
متاسفانه عملکرد هر دوی این وزارتخانه در منطقه صنعتی کنگان و عسلویه در حال حاضرغیر قابل قبول و در حد صفر می باشد.
اگر اداره کار بر پیشگیری از بروز حادثه اعتقاد داشت و اقدامات پیشگیری از حادثه را نظارت و بررسی می کرد چرا باید شاهد حوادث تلخ و تکراری در فازها باشیم چرا باید ساختمان منطقه ویژه جلو چشمان همه در آتش بسوزد اگر اداره کار مسوول این حوادث نیست پس چه اداره ای مسوول است.
یکی دیگر از وظایف اداره کار:
آموزش مسایل مربوط به حفاظت فنی و راهنمایی کارگران ,کارفرمایان و کلیه افرادی که در معرض صدمات و ضایعات ناشی از حوادث و خطرات ناشی از کار قرار دارند.
خوشبختانه دانشگاه های علمی کاربردی کنگان و منطقه ویژه عسلویه و دانشگاه های آزاد اسلامی کنگان , جم و دیر در سال های گذشته نیروهای انسانی با تجربه و کار آمدی تربیت و تحویل منطقه داده اند و رسالت آموزشی خود را به نحو احسن انجام داده اند و این نیروهای آموزش دیده یکی از نقاط قوت منطقه محسوب می شوند.
ولی متاسفانه مدیریت ها در منطقه به ندرت از این نیروها ی با تجربه استفاده می کنند بطور مثال نیروهای HSE کارفرما در فاز ۲۲_۲۴ پارس جنوبی اکثریت تحصیل کرده مهندسی نفت و اهل شمال کشور می باشند و هیچ ربطی به HSE ندارند این افراد باید فرایند خدمات HSEدر پیمانکاران را پایش و ارزیابی کنند. نتیجه کار از قبل مشخص است پیمانکار هر طور که بخواهد کار فرما را بازی می دهد چیزی که در حال حاضر در پیمانکاران این فاز شاهد هستیم.
در خصوص تکرار حوادث مشابه در منطقه , اگر اداره کار نظارت می کرد و کمیته های بررسی حوادث تشکیل می شد دلیلی وجود نداشت شاهد حوادث تکراری و خسارات جانی و مالی باشیم.
طبق ماده ۴۷ قانون برنامه ششم توسعه در پیمان های خدماتی پیمانکاران بومی در اولویت هستند در صورتی که اکثر پیمان های زیر صد میلیون تومان هم به پیمانکاران غیر بومی واگذار می شود.
جذب کارگران حرفه ای و غیر حرفه ای که تحصیلات دانشگاهی دولتی و معدل بالا نمی خواهد پس چرا در جذب کارکنان از تحصیل کرده های بومی و فارغ التحصیل دانشگاه های منطقه استفاده نمی شود.
این نابسامانی ها و نقض قوانین در منطقه نتیجه عدم حساسیت فرمانداری های کنگان , جم و عسلویه به موضوعات فوق می باشد اگر فرمانداران محترم منطقه از مشاوران با تحصیلات تخصصی HSEو با تجربه استفاده می نمودند و با تشکیل کار گروه های تخصصی دوره ای از وضعیت موجود منطقه با خبر بودند شاهد این وضعیت نبودیم.
این کار گروه ها در زمان دولت جناب آقای خاتمی در فرمانداری کنگان تشکیل می شد ولی متاسفانه در دولت آقای احمدی نژاد تعطیل شد و این تعطیلی تا کنون ادامه دارد.
انتظار می رود سر کار خانم دکتر الماسی نماینده شریف مردم منطقه در این موارد دخالت کرده و با استفاده از مشاوران HSE در منطقه که کم هم نیستند نسبت به وضعیت موجود آگاه شده و به بهبود وضعیت سرعت بخشند.
لازم به توضیح است وضعیت بهداشت و درمان و محیط زیست در منطقه هم که در تخصص رشته تحصیلی و تجربه بنده است به نسبت بد تر از ایمنی و کار می باشد که در فرصتی دیگر به بررسی این دو موضوع خواهم پرداخت.

به امید فردایی بهتر