آيا حساب و كتابي بر روي نسبت هزینه و فایده هاي ” روزجم”مي شود؟/ روز جم از هزینه بیت المال استفاده می شود و بنابراینباید دید که این هزینه ها چگونه خرج می شود و چقدر برای عمومفایده دارد/ افکار عمومی تا چه حد رغبت دارد که برای این روزهزینه شود/ شهروندان تا چه حد حاضر هستند بخشی از مالیاتهایی که به شهرداری می دهند برای بزرگداشت روز جم صرفشود/ درست نیست که بگوییم چون داریم؛ پس می توانیم هر چقدرخواستیم خرج کنیم./ ./ لزومی ندارد که برنامه های روز جم اینقدرحجیم باشد./ بهتر است که برنامه های روز جم به سمتی برود کهبیشتر کارکرد برون منطقه ای داشته باشد.

مراسم روز جم را مي توان از زوایای مختلفی مورد بحث قرار گرفتهاست. در این بین، مواردی هم هست که اصلا یا کمتر به آن توجهشده است، که در این فرصت سعي مي كنم به آنها اشاره كنم.

اول اینکه باید دقت کنیم که رویداد روز جم در اصل و در مقامتعریف و تئوری یک برنامه از جنس بزرگداشت است، نه صرفا یککار فرهنگی. بنابراین باید مثل یک برنامه از جنس خودش مثلجشن عروسی و یا جشن تولد و یا دیگر بزرگداشت هایی که برایشخصیت ها و مناسبات ملی (استقلال کشورها و پیروزی در جنگها) برگزار می شود؛ به آن نگاه شود: هم از منظر هزینه ها و هم ازنظر مدت زمان اجرای برنامه ها و هم توقعاتی که از آن به عنواننتایج و تأثیرات احتمالی که ممکن است داشته باشد.اگر این راقبول داشته باشیم، آنوقت طرح این مسأله که مراسمات روز جم چهخروجی و یا چه تأثیراتی روی فرهنگ و وضعیت منطقه داشتهاست.

مثل این می شود که بپرسیم فلان عروسی چه تأثیراتی رویمناسبات و مروادت قومی و قبیله ای فلان طایفه گذاشته است. و یافلان جشن تولد چه تأثیرات روانی روی روحیه فامیل داشتهاست.می دانیم که ما وقتی جشنی می گیریم، اصلا حساب وکتابی روی نسبت هزینه و فایده نمی کنیم (بجز موارد استثناییکه خیلی فقیر باشیم و هیچی نداشته باشیم). بزرگذاشت هم کهمی گیریم فقط و فقط به خاطر خود بزرگداشت، هزینه می کنیم. برای روز جم، هم همان روز اول، بنا بر این بود که برای بزرگداشتمرحوم فاضل جمی در روز تولد ایشان سالانه مراسمی برگزارشود، و اسم آن هم روز جم گذاشته شود تا عمومیت بیشتری داشتهباشد. درست است که بلافاصله از روز تولد فاضل به روز جم ارتقایافت، اما انگیزه و هدف همچنان همان است: بزرگداشت. آن سالهاجمعی از صاحبنظران منطقه به این نتیجه رسیدند که از آنجاییکه جم به علل مختلف شهرستان مهمی است، جا دارد که هممسئولان به آن اهمیت بیشتری بدهند و هم شهروندان و ساکنانشاحساس مسئولیت بیشتری نسبت به آن داشته باشند. بنابراینهمانطور که ما برای یک شخصیت، بخاطر تجلیل از بزرگی وکارهای ماندگاری که کرده، با احساسی قوی بزرگداشت می گیریمو یا برای یک زوج جوان، با علاقه و شوری شدید، جشن ازدواج میگیریم، برای جم هم بخاطر اهمیت استراتژیک و جایگاه وپتانسیلی که دارد اهمیت قایل می شویم و از روی تعلق خاطری کهبه خاک خاصش و آب پاکش داریم، بزرگداشت می گیریم.

بله ممکن است گفته شود، که مناسبت روز جم، بخاطر جنبهاجتماعی و عمومی اش، قابل مقایسه با مناسباتی مثل جشن تولد(که جنبه خانوادگی و خصوصی دارد،) نیست. مثلاً برای روز جماز هزینه بیت المال استفاده می شود و بنابراین باید دید که اینهزینه ها چگونه خرج می شود و چقدر برای عموم فایده دارد.بایدگفت که از آنجایی که هر نوع بزرگداشتی بیشتر از روی احساس وعاطفه برگزار می شود، قطعا از نظر مقدار هزینه، هم باید جنبهاحساسی قضیه را در نظر گرفت. به این معنی که همانطور که براییک مراسم عروسی ما حاضریم با دل  خوش، مثلا ده تا صد میلیونخرج کنیم، برای بزرگداشت روز جم هم باید به این نگاه کنیم کهافکار عمومی تا چه حد رغبت دارد که برای این روز هزینه شود. مصداقی تر اینکه، شهروندان تا چه حد حاضر هستند بخشی ازمالیات هایی که به شهرداری می دهند برای بزرگداشت روز جمصرف شود (فارغ از اینکه به نتایج و دست آوردهای این مراسماتنگاه شود). به عبارت دیگر، مقدار هزینه ها باید متناسب با کششو علاقه ما به برگزاری این مراسم باشد همچنان که در هر مراسمبزرگداشت دیگری (خواه خانوادگی، خواه اجتماعی) همینطوراست.

به عقیده من، بجای اینکه برنامه بریزیم که مثلا امسال چه برنامههایی داشته باشیم، بهتر است اول مشخص کنیم که ما چقدر میخواهیم برای این مناسبت خرج کنیم. خوب است یک نظرسنجیعمومی شود که برای برگزاری روز جم، چقدر می ارزد که خرجشود.استدلال می کنند که شهرداری جم سی میلیارد تومان، خرجمسایل عمرانی و پروژه های فیزیکی می کند، بنابراینسیصدمیلیون تومان چیزی نیست که صرف یک کار فرهنگی شود،چونکه یک درصد هم نمی شود و تازه کار فرهنگی، مهمتر از کارعمرانی است. این استدلال درست است اما جواب این مسأله نیست. درست است که سیصدمیلیون برای فرهنگ در مقایسه با سیمیلیارد برای عمران و ساخت و ساز چیزی نیست، اما کار فرهنگیفقط با اجرای برنامه های روز جم (ولو که کاملا فرهنگی باشد) محقق نمی شود. خصوصا اینکه مناسبات روز جم صرفابزرگداشت است و نه یک سری فعالیت فرهنگی با اهداف مشخص. می توان بخش زیادی از این مبلغ ناچیز (سیصدمیلیون تومان) رابه نهادهای فرهنگی که تماس بیشتری با فرهنگ جامعه دارند مثلان جی او ها و انجمن های هنری و ادبی و فرهنگی داد، اگر واقعاهدف، کار فرهنگی باشد. دوم اینکه درست نیست که بگوییم چونداریم؛ پس می توانیم هر چقدر خواستیم خرج کنیم. می بینیم کهحتی برای مال شخصی (برای مثال همان مراسم عروسی) هیچ آدممایه داری نمی گوید که چون من صدمیلیارد تومان دارم می خواهمیک میلیارد تومان خرج فلان عروسی کنم. یک آدم ثروتمند، براساسمبانی دیگری (شخصیت و جایگاه و اعتبار اجتماعی خودش،دوست داشتن فرزند و عروسش و احیاناً توقعات اجتماعی وقبیلگی) تصمیم می گیرد که چقدر برای چنین مراسمی خرج کند. نه اینکه ساده فکر کند که چون دارم، خرج می کنم.      

اینکه گفته می شود برای کار فرهنگی خرج کردن، هزینه نیست بلکهسرمایه گذاری است، بیشتر یک اعتقاد است تا یک واقعیتاجتماعی یا تاریخی. واقعیت این است که دارد هزینه میشود.البته در مورد تأمین هزینه های روز جم، استثنائاتی همهست. یکی از اینها مربوط می شود به حمایت های شرکت هایزیر مجموعه وزارت نفت مستقر در منطقه. با توجه به اینکه بعضیاز این شرکت ها (به عنوان حامی مالی بعضی برنامه های روزجم) ممکن است حاضر نباشند برای هر برنامه ای کمک کنند. مثلابگویند ما فقط از کنسرت ها حمایت می کنیم و یا هزینه های ایابو ذهاب را تقبل می کنیم. در چنین موارد استئنایی می توان گفتکه برنامه تعیین می کند که چقدر هزینه شود. ولی قاعده اش بهتراست همان باشد که هزینه تعیین کند که چه برنامه هایی داشتهباشیم.

به نظر من لزومی ندارد که برنامه های روز جم اینقدر حجیم باشد. تاکنون ستاد نکوداشت روز جم، در پنج محور اصلی شامل زمینههای علمی، هنری، ورزشی، سنت های بومی و محلی و شعر(بطور خاص) برنامه داشته است. حتی اگر هر یک از این پنجمحور خیبلی قوی برگزار شده باشد و کیفیت اصلا فدای کمیتنشده باشد، باز هم برای یک رویداد که قصدش بزرگ داشتن است،زیاد است. بهتر است سالی با محوریت یک یا دو زمینه برگزارشود. شهرستان جم مگر چقدر بزرگ است که خجم برنامه هایشاینقدر زیاد باشد؟

با توجه به اینکه هر یک از برنامه های روز جم، برای اجرای خوب،حداقل دو تا سه ساعت طول می کشد، برای خیلی از مشتاقان وعلاقمندان به این برنامه ها، امکان اینکه بتوانند از برنامه هایدلخواه استفاده کنند، صفر می شود. شاید برای خیلی از عوام،زمان خیلی مطرح نباشد، اما برای بخش زیادی از جامعه،خصوصا تحصیل کرده ها و طبقه متوسط که برای انجامکارهایشان زمان مشخص و محدودی در نظر می گیرند، قطعاً نمیتوانند برای مثال بیش از بیست ساعت از سالشان را صرف این روزکنند. مثال عینی اش، خود نویسنده این مطلب است. در دو سالگذشته با اینکه خیلی علاقه داشتم که به برنامه کنسرت (کهبیشترین هزینه را برای این بزرگداشت داشته است) بروم ولی ازآنجایی که دو سه تا از برنامه های دیگر برایم تا حد زیادی اهمیتداشت و چه بسا حضورم بخاطر اخذ، اهدا و یا اعلام جوایز در آنجلسات، ضروری بود، وقت کافی برای استفاده از کنسرت برایمنماند. مطمئن هستم که همانطوریکه برای خیلی از شهروندان مهماست که چقدر ارزش دارد برای روز جم خرج کنیم، این هم مهم استکه چقدر ارزش دارد که برای روز جم وقت صرف کنیم. در نظر بگیریمکه حتی در بعضی مراسمات مذهبی هم این قضیه لحاظ شدهاست.

مسلما هر چه روز جم به سمتی برود که اهمیت این نقطه از کشور،در سطح ملی دیده شود، این روز بیشتر بزرگ داشته شده است. برای مثال اهمیت دادن به بهترین پتانسیل های انسانی و فیزیکیمنطقه اگر فقط در سطح شهرستان صورت گیرد، نوعی تعریف ازخودی در بین خودمان تلقی می شود. وقتی می گوییم جمشایسته بزرگداشت است، این را باید در سطح کشور نشان داد و نهفقط در سطح بومیان منطقه. چونکه بومیان منطقه این موضوعبرایشان کاملا جا افتاده است و چه بسا اعتقاد عمیقی هم دارند کهآنچنانکه بایسته و شایسته شهرستان بوده، پایتختنشینان بهآنها توجه نکرده اند. بنابراین بهتر است که برنامه های روز جم بهسمتی برود که بیشتر کارکرد برون منطقه ای داشته باشد تا درونمنطقه ای، ولو اینکه هزینه دارتر باشد.  مانند شبکه ماهواره ایالجزیره که برای قطر خیلی هزینه دارد بدون اینکه مسایل و اولویتهای این کشور را هدف قرار دهد.خوب است برای مراسم روز جممهمان های ویژه و افتخاری از سایر نقاط کشور داشته باشم. تجلیل از استعدادهای بومی در حضور آنها واقعا جلوه دیگریدارد. حتی اگر استعداد بومی هم نداشته باشیم، تجلیل ازاستعدادهای ملی در چنین رویدادی در جم، جلوه خاصی برای ماخواهد داشت. چه بسا می توانیم جوایز ملی برای مثال به نامجایزه دکتر اسدی برای بهترین های کشور داشته باشیم که در اینروز اهدا کنیم./