نگاهی به تعزیه جم

وحید ایاز

مجالس تعزيه در جم:
در زمان محمد علي خان و علي اکبر خان و حاج حسين خان حدود ۷۲ مجلس تعزيه در جم به اجرا در مي‌آمده است که به علل زيادي، بسياري از اين مجالس و نسخه‌هاي آن از ميان رفته است؛ بسياري از نسخه‌ها به علت بي‌توجه ي زير آوار ماند و پوسيد و هم‌چنين در سال ۱۳۴۰ ه. ق که ناصر خان قشقايي به جم حمله کرد بسياري از وسايل و ادوات و نسخه‌هاي تعزيه نيز به غارت مي‌رود. اين عوامل موجب شد که از ميان بيش از ۷۰ مجلس قديم تعزيه، فقط ۱۳ مجلس باقي بماند که از جمله‌ي آن‌ها مي‌توان به تعزيه‌ي دهه‌ي اول محرم و تعزيه ورود اهل بيت به کوفه و نيز تعزيه شهادت موسي بن جعفر (ع) اشاره کرد. اما تعزيه‌ي ماه صفر که در سال‌هاي اخير در جم اجرا مي‌شود با همت حاج محمد حسين خطيب و هيئت تعزيه از علامرودشت و شيراز و مرودشت جمع‌آوري شده است.
مقام‌هاي تعزيه‌ي جم:
با نگاهي به تعزيه‌ي جم و دقت در مقام‌هاي آن متوجه مي‌شويم که دقيقاً بر اساس دستگاه‌هاي موسيقي اصيل ايراني است و تعزيه‌خوان جمي بدون اينکه این مقام‌ها رابه نام بشناسد، آن‌ها را به خوبي و زيبايي اجرا مي‌کند. “اولياخوان‌ها” معمولا در دستگاه‌هاي چهارگاه و شور و ماهور و نوا مي‌خوانند اما اشقياخوان‌ها معمولاً ساده مي‌خوانند.
در اين ميان امام هم در تعزيه‌ي جم با مقامي ساده مي‌خواند. البته نقل مي‌کنند که تا زمان احمد خان جمي متوفی سال ۱۳۱۳ه.ش که ايفاگر اين نقش در تعزيه بوده است، امام نيز با همان مقام علي اکبر و قاسم مي‌خوانده؛ ولي به علت مشکلي که در حنجره‌ي ايشان (احمد خان ) به وجود آمده ايشان اين سبک خواندن را براي نقش امام انتخاب کرد.وحید ایاز.شهریورماه۹۸